پس از حمایتهای علنی و پشت پرده آمریکا از کردهای سوریه و عراق این مسئله مطرح شده است که چرا واشنگتن چنین سیاستی را در پیش گرفته و این حمایتها چه عواقبی را در منطقه در پی خواهد داشت. باید توجه داشت که ایالات متحده آمریکا با هدف آنکه بتواند در مقابل سوریه، عراق و ترکیه و حتی تاحدودی ایران، بازیهای منطقهایاش را ادامه دهد در صدد آن برآمد که از کارت کردها استفاده کند. البته وضعیت کردها در این کشورها یکسان نیست؛ از یک سو کردهای عراق که اقلیم کردستان را ایجاد کردهاند، به دنبال استقلال خواهی هستند.
اخیرا نیز مسعود بارزانی، رهبر کردهای عراق مسئله رفراندوم را مطرح کرد. در مبارزه با داعش هم شاهد هستیم که کردها به چه صورت آنها را حتی در مناطق غیر از کردی از پای درمیآورند. حتی میتوان گفت کردهای عراق در پی آن هستند محدوده ارضی کردستان را به شهرهایی غیر از آنچه که امروز در اختیار دارند، یعنی به موصل و کرکوک گسترش دهند. لذا آمریکا در نظر دارد با استفاده از این مباحث و همچنین بحث شیعیان و سنیها در داخل عراق از این موضوعات سوءاستفاده کرده و بالانس دولت مرکزی را برهم زند.
همچنین کردهای ایران نیز اخیرا تحرکاتی داشتند که واکنشهایی را از سوی جمهوری اسلامی به دنبال داشت.
بنابراین کارت کردها، کارت مهمی است. از طرف دیگر ترکیه نیز نگران تاثیرگذاری کردهای سوریه است و هراس آن را دارد که این تحرکات استقلال طلبانه بر روی کردهای ترکیه اثرگذاری داشته باشد. امروز آنکارا این دغدغه را دارد که در سوریه و در صورت حل بحران، وضعیت کردها به چه سمتی خواهد رفت. اگر کردهای سوریه به سمت خودمختاری گام بردارند با توجه به ارتباط آنها با کردهای ترکیه بدون شک آنها نیز همان سمت و سو را در پیش خواهند گرفت. همچنین باید در نظر داشت که طی سالهای گذشته اختلافات میان دولت ترکیه و کردها افزایش پیدا کرده و روند صلح کردی نیز متوقف شده است. به ویژه در این مقطع که صحبت از برخی تغییرات در سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه و احتمال همکاری آنها با روسیه و ایران مطرح شده است، کارت کردی میتواند توسط آمریکا به کار گرفته شود.
در نتیجه تمام این عوامل میتواند برای بالانس کردن و تغییر رفتار دولتهایی چون ترکیه، عراق و سوریه مورد استفاده قرار بگیرد. حتی در رابطه با ایران نیز ممکن است از این کارت استفاده شود البته میدانیم که تعامل دولت ایران با کردها در مقایسه با کشوری مانند ترکیه خیلی بهتر است و مشکل خاصی وجود ندارد. اما به هر حال این رویکرد آمریکا بیانگر آن است که این کارت به قدری مهم است که واشنگتن میتواند در برابر 4 کشور مهم از این کارت استفاده کند.
در این میان با توجه به شرایط داخلی فعلی در ترکیه در دوره پساکودتای نافرجام و اختلافاتی که در خصوص استرداد فتح الله گولن میان آنکارا- واشنگتن پیش آمده است آمریکا از کارت کردی در قبال ترکیه بیش از دیگر کشورها بهره خواهد برد.
البته باید توجه داشت که مسئله تشکیل دولتهای مستقل کردی، صبغه طولانی دارد و طرح تشکیل کردستان بزرگ از خیلی وقت پیش مطرح بوده است. منتها در این شرایط بحرانی که تمام کشورهای منطقه درگیر بحران هستند و کردها نیز به نوعی نقش بازی میکنند، تشکیل دولتهای مستقل کردی کمی بعید به نظر میرسد. زیرا در این صورت منطقه به سمت بحرانی تر شدن حرکت خواهد کرد. همچنانکه در مورد سوریه تمام دولتهای تاثیرگذار تاکید کردهاند که این کشور باید به صورت یکپارچه باقی بماند. البته در پشت پرده احتمالا طرحهایی از سوی غرب برای خودمختاری کردها در دستور کار قرار دارد.
باید مدنظر داشت که اصولا در هر منطقهای نظام فدرالی بهترین نظامی است که میتواند با حفظ یکپارچگی به لحاظ مطالباتی که مطرح است، پاسخگوی مردمانی باشد که در آن سرزمین زندگی میکنند. اما امروز چشم انداز نظام فدرالی در این کشورها منهای عراق خیلی روشن نیست. لذا بعید است که بحث تشکیل نظام فدرالی نیز به زودی محقق شود.
به خصوص در ترکیه نمیتوان متصور بود که در آینده نزدیک بحث خودمختاری یا تشکیل نظام فدرالی پیش بیاید. دولت رجب طیب اردوغان نیز برای پیشگیری از چنین روندی باید همان سیاستی را که در زمان نخست وزیری مطرح کرده بود، دنبال کند. یعنی باید حقوق کردهای ترکیه را به لحاظ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی رعایت کند تا نارضایتیهای آنها تشدید نشود. همچنین در سوریه بحث کردها به حل بحران در این کشور وابسته است؛ اگر روند حل سیاسی بحران تداوم داشته باشد، آتش بس ایجاد شود و قانون اساسی جدید نوشته شود، در متن این قانون اساسی میتوانند برای کردها حقوقی را در نظر بگیرند تا بدین صورت مسئله کردی در آنجا نیز حل و فصل شود. اما در غیر اینصورت ممکن است شاهد تحرکاتی از سوی کردهای سوریه با هدف استقلال باشیم.
افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان
نظر شما